چگونگی افشای اختراعات از منظر مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری های نوین این مرکز اعلام داشت: ثبت اختراع رامی توان قراردادی میان دولت و مخترع دانست که در ازای اعطای مجموعه ای از حقوق انحصاری برای زمان محدود به مخترع از طرف دولت، مخترع جزئیات اختراع خود را برای عموم افشا می کند. لذا نظام ثبت اختراع را می توان دارای کارکردها و اهداف متفاوتی دانست که تشویق محققین و مخترعین و تشویق افشای اطلاعات اختراعات برای عموم از این جمله به حساب می آیند. افشای اطلاعات نهفته در دل یک اختراع به ازای دادن حق انحصاری بهره برداری از آن به مخترع، از جمله ابزارهایی است که می تواند زمینه را برای گسترش هرچه بیشتر علم و فناوری فراهم آورد و دست آخر به رفاه اجتماعی بیشتر بیانجامد.
در این گزارش ابتدا کارکردهای نظام ثبت اختراعات و تشویق افشای اختراعات به عنوان یکی از این کارکردها معرفی می شوند. سپس برخی انتقادات صاحبنظران نسبت به نظام افشای اختراعات مرور شده و در ادامه ضمن معرفی نظام افشای اختراعات در دیگر کشورها ، این نظام در ایران کاوش شده و مورد تحلیل قرار می گیرد و مهمترین نارسایی های آن از سه دیدگاه چگونگی، زمان و کفایت افشا معرفی می شوند. در آخر توصیه هایی سیاستی برای بهبود کارکرد تشویق افشا در نظام ثبت اختراع ایران مطرح می شوند.
بر اساس آن چه در این گزارش آمده است: حفاظت و صیانت از دارایی های فکری برخلاف دارایی های مادی بسیار دشوار است. به مجرد آنکه ایده و فکری به زبان آورده می شود، یا بر صفحات کاغذ نقش می بندد یا از اندیشه ای انتزاعی خارج و به صورتی عینی و ظاهری در می آید ، اثبات مالکیت بر آن ایده یا دارایی فکری بسیار دشوار و گاهی ناممکن می شود. اما آیا می توان دارایی های فکری را برای همیشه در صندوقچه ذهن و به دور از دسترس دیگران پنهان کرد؟
با کمی تامل و تدقیق می توان نتیجه گرفت که نظام کنونی ثبت اختراع ایران حتی اگر ساز و کار مناسبی برای انتشار گسترده اینترنتی اسناد ثبت اختراع نیز فراهم آورد، باز هم به علت انجام نشدن بررسی ماهوی (دستکم بر پایه استانداردهای پذیرفته شده جهانی) نخواهد توانست به نقش خود برای افزایش رفاه عمومی از راه افشای اختراعات به اندازه کافی عمل کند.
در این گزارش با نگاهی گذرا به نظام ثبت اختراعات، چهار دلیل وجودی آن شامل:
- ایجاد انگیزه،
- بازارآفرینی،
- ارسال پیام،
- تشویق افشا.
معرفی می شوند که موارد سوم و چهارم با افشای اطلاعات اختراعات مرتبط خواهند بود و مشخص می‌شود که افشای اختراع:
- موجب پرهیز دیگر مخترعین و پژوهشگران از اختراع مجدد چرخه و تلاش آنها برای بهبود اختراعات کنونی می شود و بدین ترتیب روند توسعه فناوری را شتابی دو چندان داده و از این راه بر رفاه اجتماعی می افزاید.
- حد و مرز اختراعات ثبت شده و مرز حقوق انحصاری اعطا شده به آنها را ترسیم می کند و از نقض ناخواسته حقوق مخترعین توسط دیگران جلوگیری می کند.
- در هدایت بهتر سرمایه به سوی کارهای پژوهشی موثر بوده و به همین دلیل به افزایش ورود فناوری های نوین به بازار کمک می کند.
- زمینه ساز و پیش نیاز سیاستگذاری و برنامه ریزی بهتر و دقیق تر در حوزه علم و فناوری در سطوح مختلف ملی، صنعتی و بنگاهی می شود.
منبع خبر: سایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی
